زانویی با طراحی دقیق و مقاوم، ایده‌آل برای تغییر جهت در سیستم‌های لوله‌کشی و بهینه‌سازی جریان سیالات.

زانویی با طراحی دقیق و مقاوم یکی از مهم‌ترین قطعات در لوله‌کشی و اتصالات است که برای تغییر جهت مسیر لوله‌ها به کار می‌رود. این قطعه در انواع مختلفی تولید می‌شود و نقش حیاتی در نصب و طراحی سیستم‌های لوله‌کشی دارد.

1. تعریف 

زانویی (Elbow) اتصالی است که برای تغییر زاویه جریان سیال در یک مسیر لوله‌کشی استفاده می‌شود. این تغییر زاویه معمولاً 90 درجه، 45 درجه یا 180 درجه (بازگشت کامل) است، اما زوایای خاص نیز بسته به نیاز سیستم وجود دارد.

2. انواع 

زانویی‌ها بر اساس جنس، نوع اتصال، زاویه، و کاربرد دسته‌بندی می‌شوند.

الف) بر اساس جنس:

1. فلزی:
   • استیل: مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی (مناسب برای صنایع غذایی و شیمیایی).
   • فولادی: بادوام و مقاوم در برابر فشارهای بالا.
   • چدنی: پرکاربرد در سیستم‌های سنتی و خطوط آبیاری.
2. پلاستیکی:
   • پلی‌اتیلن (PE): سبک، مقاوم در برابر مواد شیمیایی و مناسب برای آبیاری قطره‌ای و بارانی.
   • پی‌وی‌سی (PVC): مقرون‌به‌صرفه، سبک و مناسب برای سیستم‌های آبی و فاضلابی.
   • پلی‌پروپیلن (PP): مقاوم در برابر حرارت و فشار متوسط.
3. برنجی:
   • مناسب برای سیستم‌های خانگی و صنعتی با فشار متوسط.

ب) بر اساس زاویه:

1. زانویی 90 درجه:
   • تغییر جهت کامل (زاویه قائم) در مسیر لوله.
2. زانویی 45 درجه:
   • تغییر جهت با زاویه کمتر (معمولاً برای کاهش افت فشار در جریان).
3. زانویی 180 درجه:
   • برای برگرداندن کامل مسیر جریان.

ج) بر اساس نوع اتصال:

1. زانویی جوشی:
   • از طریق جوشکاری به لوله متصل می‌شود؛ مناسب برای فشار و دماهای بالا.
2. زانویی رزوه‌ای (پیچی):
   • دارای رزوه داخلی یا خارجی؛ مناسب برای اتصالات خانگی یا سیستم‌هایی که نیاز به مونتاژ و دمونتاژ مکرر دارند.
3. زانویی فشاری:
   • از طریق فشار و استفاده از واشر یا گیره متصل می‌شود؛ بیشتر در لوله‌های پلاستیکی.
4. زانویی فلنج‌دار:
   • با استفاده از فلنج و پیچ و مهره به لوله متصل می‌شود؛ برای سیستم‌هایی که نیاز به جداسازی آسان دارند.

3. کاربرد در سیستم‌های مختلف

• صنعتی: در خطوط انتقال مواد شیمیایی، نفت و گاز.
• خانگی: سیستم‌های آب و فاضلاب، گرمایش و سرمایش.
• کشاورزی: آبیاری قطره‌ای و بارانی.
• تاسیسات شهری: شبکه‌های آبرسانی و فاضلاب.

4. نکات مهم در انتخاب 

1. جنس لوله: زانویی باید از جنسی مشابه یا سازگار با جنس لوله باشد.
2. فشار و دمای سیستم: زانویی باید توان تحمل فشار و دمای سیستم را داشته باشد.
3. زاویه مورد نیاز: بر اساس طراحی مسیر لوله‌کشی زاویه مناسب انتخاب شود.
4. نوع اتصال: جوشی، رزوه‌ای یا فشاری بسته به کاربرد.
5. استانداردها: استفاده از زانویی‌هایی با استانداردهای معتبر (ANSI، DIN، یا ISO) برای اطمینان از کیفیت.

5. مزایا و معایب

مزایا:

• تغییر جهت جریان بدون نیاز به خم کردن لوله.
• اتصال آسان و سریع در لوله‌کشی.
• مقاومت بالا (در صورت انتخاب جنس و نوع مناسب).

معایب:

• ممکن است باعث افت فشار در سیستم شود.
• هزینه بیشتر نسبت به لوله مستقیم.
• امکان انسداد در نقاطی که جریان ضعیف است.

6. نگهداری و تعمیر

• بررسی دوره‌ای: اطمینان از عدم نشتی یا خوردگی.
• تمیزکاری: جلوگیری از انسداد در سیستم‌های انتقال سیال.
• تعویض به‌موقع: در صورت فرسودگی یا شکستگی.